هدف از این مقاله مطالعه و بررسی عملکرد و جایگاه حسابداری مدیریت در شرکتهای نفت وگاز است. اهمیت مطالعه نقش و جایگاه حسابداری مدیریت در محیط کسب و کار کنونی در شرکتهای نفت وگاز به این خاطر است که در طول ده سال اخیر شاهد پدیده هایی نظیر جهانی شدن، پیشرفت تکنولوژی، مقررات زدایی و تغییر در ساختار اقتصاد بوده ایم. تغییرات نهادی و ساختاری در اقتصاد تحت عنوان اقتصاد نوین ، چالشها، تهدیدات و فرصتهایی را فراروی حسابداران مدیریت، به ویژه آنهایی که در شرکتهای نفت وگاز فعالیت می کنند قرارداده و انتظار می رود این روند در آینده نیز ادامه داشته باشد. این پژوهش سعی دارد بخشی از مهمترین چالشها، فرصتها و تهدیدات را شناسایی نموده و به تحلیل هریک بپردازد.
بحث کلی تئوری اقتضایی، این است که یک فرم و شکل جهانی یا ایده آل برای سیستم اطلاعاتی حسابداری وجودندارد. شرایط و موقعیت های خاص، بهترین انتخاب سیستم را درآن موقعیت دیکته می نماید. دراین پژوهش باتوجه به تئوری اقتضایی به دنبال شناخت عوامل موثر بر توسعه حسابداری مدیریت در ایران هستیم. بدین منظور با بررسی عمیق ادبیات موضوع به استخراج عوامل اثرگذار بر توسعه حسابداری مدیریت در کشورهای دیگر پرداخته شد . سپس با مصاحبه با اساتید دانشگاه که درحوزه حسابداری مدیریت فعالیت اجرایی، مشاوره ای و یا تحقیقاتی داشته اند، مدیران مالی و کارشناسان ارشد واحدهای حسابداری مدیریت، عوامل مؤثر بر توسعه حسابداری مدیریت منبعث از ادبیات موضوع از صاحبنظران مورد پرسش قرار گرفت.
انجمن بین المللی حسابداران مالی (آیفک) به ارائه مراحل توسعه حسابداری مدیریت شامل مرحله اول: تعیین بهای تمام شده و کنترل مالی، مرحله دوم: تهیه و آماده سازی اطلاعات برای برنامه ریزی و کنترل مدیریت، مرحله سوم: کاهش اتلاف منابع سازمان و مرحله چهارم: خلق ارزش ازطریق استفاده کارا از منابع پرداخته است؛ عبدالقادر و لوتر (۲۰۰۶) توانستند چهل تکنیک، مفهوم و روش حسابداری مدیریت را به ۴ مرحله توسعه مذکور منتسب نمایند. ما در این پژوهش به دنبال درک جایگاه حسابداری مدیریت در ایران و بالاخص این موضوع که در کدام مرحله قرار گرفته ایم و همچنین بررسی وضعیت این چهل تکنیک در ایران هستیم.
مطالعه حاضر با استفاده از مجموعه اطلاعات سال ۱۳۵۲ تا ۱۳۸۲ به بررسی تجربی جهت و ابعاد تاثیرات عوامل محیطی بر توسعه حسابداری در ایران و همچنین به آزمون روابط بین حسابداری و محیط تجاری آن در طول دوره مورد مطالعه پرداخته است. بررسی توسعه حسابداری به تجزیه و تحلیل و بررسی عوامل محیطی آن از ابعاد گوناگون وابسته است. چهار عامل محیطی برای توضیح تفاوت های مشاهده شده در توسعه حسابداری در طول زمان مورد استفاده قرار گرفت. این عوامل شامل توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی، توسعه بازار سرمایه و میزان سرمایه گذاری بخش خصوصی است. یافته های به دست آمده از رگرسیون سری های زمانی و آزمون های آماری مشخص می کند که یک رابطه قوی بین عوامل محیطی و توسعه حسابداری در ایران وجود داشته و این رابطه ها در دوره مورد مطالعه متنوع و متفاوت بوده است.